Özel esaslar uygulaması 1 seri nolu Katma Değer Vergisi Uygulama Genel Tebliği’nin “IV/E. Özel Esaslar” bölümünde düzenlenmiş olup bu bölüm 01/11/2024 tarihinde mülga edilmiştir. Özel esaslar uygulaması idarenin genelge, yönerge gibi adsız düzenleyici işlemi olup, tatbik edildiği ilk günden beri çok tartışmalı bir konu haline gelmiştir. Zira mükellefler tarafından davaya konu edildiğinde yargı tarafından; hiyerarşik üst makamların mükellefleri kategorize edemeyeceğini, Anayasa’da bu kategorize edilme durumuna karşı bir hüküm bulunmadığını, bu şekilde yasal dayanağı olmadan yapılacak bir sınıflandırmanın vergi barışını bozucu etki yaratacağı gibi, Anayasa’da güvence altına alınan temel kişi hak ve hürriyetlerine de aykırılık teşkil edeceğine yönelik gerekçeler ile özel esaslar uygulamasının iptaline karar verildiği görülmüştür.
Netice itibariyle özel esaslar uygulamasına son düzenleme ile son verilmiştir. Özel esaslar uygulaması her ne kadar mülga edilse de idare tarafından böyle bir hükmün neden getirildiğinin anlaşılması için başlıklar altında açıklamalar yapılacaktır.
Özel esaslar uygulaması, Katma Değer Vergisi (KDV) sisteminde karşılaşılan sahte veya yanıltıcı belgelerle mücadele etmeyi amaçlamaktadır. Hedef, gerçek bir yüklenime dayanmayan ve Hazineye intikal etmemiş hayali tutarların KDV iadesi olarak ödenmesini önlemektir. Bu uygulama sayesinde, vergi kayıplarını azaltmak ve vergi mükellefleri arasında adalet sağlamak için etkin bir kontrol mekanizması oluşturulmaktadır. Böylece, sahte belge düzenleyen veya kullanan mükelleflerin KDV iadelerinin önüne geçilirken, vergi gelirlerinin artması sağlanmaktadır.
Özel esaslar uygulaması, belirli durumlarla sınırlıdır. Bu kapsamda, Katma Değer Vergisi Genel Uygulama Tebliği’nde belirtilen sahte veya yanıltıcı belgelerin düzenlenmesi ya da kullanılması ile ilgili tespitler önemli bir yer tutmaktadır. Ayrıca, mükelleflerin beyanname vermemesi, defter ve belge ibraz etmemesi ve adresinde bulunamaması gibi durumlar da özel esaslar kapsamına alınmasını gerektirir. Bu uygulama, belirlenen kriterleri karşılayan mükelleflerin KDV iadelerinde daha sıkı bir denetime tabi olmaları anlamına gelir.
Özel esaslar çerçevesinde alınması gereken kişiler, belirli maddelere tabi tutulurlar. Öncelikle, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 153/A maddesi kapsamındaki mükellefler bu uygulamaya dahil edilmektedir. Ayrıca, sahte belge veya yanıltıcı belge düzenleyen mükellefleri ile birlikte, bu tür belgelerin düzenlenmesine veya kullanılmasına iştirak eden mükellefler de özel esaslar kapsamında değerlendirilir. Bunun yanı sıra, sahte belge kullanımı konusunda olumsuz rapor veya tespit bulunan mükelleflerin ortakları, kanuni temsilcileri ve bu mükelleflerle ilişkili diğer kişiler de özel esaslar uygulamasına tabi tutulmaktadır. Böylece, vergi sisteminde bir güvenlik hattı oluşturulmakta ve sahtecilik vakalarının önüne geçilmesi hedeflenmektedir.
Özel esaslar uygulaması, vergi mükellefleri arasında adalet sağlama ve vergi kayıplarını minimize etme amacı taşımaktadır. Sahte belgelerle mücadele konusunda etkin bir yol sunan bu uygulama, yalnızca belirli mükelleflerle sınırlı kalmayıp, vergi sisteminin genel sağlığına yönelik de önemli katkılar sunmaktadır. Mükelleflerin, KDV iadeleri için gereklilikleri yerine getirmesi ve belgelerinin doğruluğunu kanıtlaması zorunluluğu, mali disiplinin artırılmasına yardımcı olacaktır. Sonuç olarak, özel esaslar uygulaması, vergi sisteminde meydana gelebilecek istismarları önlemek için kritik bir öneme sahiptir. Bu sayede, KDV iadeleri daha güvenilir bir zeminde ilerleyecek ve devlet bütçesine katkı sağlanacaktır.
Sonuç olarak, vergi idaresi tarafından yukarıda yer verilen nedenlerden dolayı uzun yıllardır yürürlükte olan özel esaslar uygulaması mülga olmamış olsa dahi, yazımızın giriş kısmında açıklandığı gibi yargı tarafından verilen kararlar ile zaten uygulanamaz hale geldiğinden uygulamanın ilgili tebliğden mülga edilmiş olmasının büyük değişikliklere yol açmayacağı tarafımızca değerlendirilmektedir.
Gerçek bir yüklenime dayanmayan, Hazineye intikal etmemiş hayali tutarların KDV iadesi olarak ödenmesini önlemektir.
Özel esaslar, belirli kriterleri karşılayan mükelleflere uygulanır. Burada sahte belge kullanımı ve çeşitli vergi ihlalleri önemli bir yere sahiptir.
Sahte belgelerin düzenlenmesi veya kullanılması durumları hakkında düzenlenen vergi inceleme raporlarını içerir.
Mükelleflerin sahte veya yanıltıcı belgeler düzenledikleri/kullandıkları tespit edildiğinde düzenlenen vergi raporlarıdır.
