Manşet enflasyon ve çekirdek enflasyon birbirine en çok karıştırılan iki ekonomi kavramıdır. Bu kavramların yanlış kullanımlarına maalesef her ayın 3., 4. veya 5. günü internet ve televizyon ortamlarında karşılaşmaktayız. Manşet enflasyon ve çekirdek enflasyon arasındaki farkı bilmemek ve bilmeden ekonomi üzerine; yorumlarda, analizlerde, çıkarımlarda vb. bulunmak, mevcut ekonomik durumun ve fiyat hareketlerinin yanlış anlaşılmasına, kişilerin yanlış yönlendirilmesine yol açmaktadır.
Yazıda manşet enflasyon ve çekirdek enflasyon kavramlarını karşılaştırırken konunun daha iyi anlaşılması için bazı ekonomi kavramlarına kısa tanımlar halinde ancak anlaşılır olacak şekilde yer vereceğim. Böylece hızlı bir yöntem ile manşet enflasyon ve çekirdek enflasyon arasındaki farkı anlamakla birlikte enflasyon ve para politikası konusunu öz halinde aktarmış olacağız.
Tüketicilerin aldığı belirli bir mal sepetinin fiyatlarında yaşanan değişimleri ölçen bir nevi istatistiksel göstergedir. Türkiye’ de bu istatistiksel verileri ölçen kurum Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’ dur. Mal sepetindeki fiyat artış ve azalışlarının izlenebilmesi için belirli bir yıldaki değerlerin baz alınması gerekmektedir. Türkiye’ de 2003 yılı baz yıl olarak seçilmiştir.
Yukarıdaki tanımda özellikle dikkat edilmesi gereken yer “belirli bir mal sepeti” olgusudur. Yani TÜİK resmi sitesinde görünen tüketici fiyat endeksi piyasada görünen ve belli bir piyasa değeri olan bütün emtiaların fiyatını kapsamamakta ancak bu emtialar içerisinden bazı ürünler seçilip bir sepet oluşturmak suretiyle enflasyon hesaplamaktadır.
Yurt içinde üretimi yapılan ve yurt içinde satış yapılması hedeflenen mal ve hizmetlerin maliyetlerindeki artış ve azalışları ölçen istatistiksel verilerdir. Verileri analiz eden kurum TÜİK’dir. Üretilen bu mal ve hizmetler içerisinde tüketicilerin kullandıkların ürünleri de barındırdığından ÜFE artışı olası bir TÜFE artışının habercisi gibidir.
Üretilen bir ürünün maliyeti artarken fiyatların düşmesinin beklenmesi veya düşeceği yönünde açıklamalarda veya çıkarımlarda bulunulması çok yanlıştır. Ekonomi üzerine analiz yapacak olanların TÜFE’den önce ÜFE’ye bakması, ÜFE’yi iyi anlaması ve yorumlaması TÜFE üzerine başarılı çıkarımlar yapmasını sağlayacaktır.
Kabaca fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışı ifade etmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken fiyatlarda tek seferlik anlık sıçrama yada tek bir malın fiyatında meydana gelen artış değil, tüm mal ve hizmetlerin fiyatında sürekli artışın yaşanmasıdır. Enflasyon verileri her ayın 3. günü, 3. günün hafta sonuna denk gelmesi durumunda 4. veya 5. günü Türkiye İstatistik Kurumu’nun resmi sayfasında ilan edilmektedir.
Her ay açıklanan enflasyon verileri kamuoyunda manşet şeklinde verildiğinden adını buradan almaktadır. Enflasyon her ne kadar Gayri Safi Yurt İçi Hasıla (GSYİH) Deflatörü ve Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ile ölçülüyor olsa da fiyat artışları doğrudan tüketicileri etkilediğinden haber manşetlerinde yer alan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE)’ dir. Yani manşet enflasyon dediğimiz şey Tüketici Fiyat Endeksinin ta kendisidir.
Türkiye ekonomisinde fiyat artış ve azalışlarının kontrolü söz konusu olduğunda akla gelen kurum; Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB)’dır. 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun 4.maddesinin 1. fıkrası açık ve nettir:
Madde 4 : Bankanın temel amacı fiyat istikrarını sağlamaktır.
Fiyat istikrarının sağlanması için kanuni altyapı hazırlanarak bu görev TCMB’ na verilmiştir. Banka bu görevi para politikası araçlarını kullanarak yerine getirmeye çalışmaktadır. Fakat TCMB’ nın bu araçlar ile ekonominin geneline etki edemez, özellikle de altın ve petrol fiyatlarına. İşbu yüzden Merkez Bankası’ nın para politikası araçları ile etki edemediği mal ve hizmet gruplarının listeden çıkarılmasıyla yeni bir sepet oluşmaktadır. Yeni oluşan bu sepetteki fiyat değişimleri bize “Çekirdek Enflasyon” u verecektir.
Yukarıdaki tanımlardan ve açıklamalardan hareketle; manşet enflasyon tüm mal ve hizmetlerdeki fiyat değişimlerini ifade eden kavramdır ve Tüfe ile aynı anlamda kullanılmaktadır. Çekirdek enflasyon ise mal ve hizmet sepetine TCMB’ nın politika araçlarıyla müdahale edemediği ürünlerin temizlenmesiyle bulunan yeni sepetteki fiyat değişimlerini ifade eden kavram olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kabaca fiyatlar genel düzeyindeki sürekli artışı ifade etmektedir.
Haber manşetlerinde yer alan Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) aslında manşet enflasyondur.
Merkez Bankası' nın para politikası araçları ile etki edemediği mal ve hizmet gruplarının listeden çıkarılmasıyla yeni bir sepet oluşmaktadır. Yeni oluşan bu sepetteki fiyat değişimleri bize "Çekirdek Enflasyon" u verecektir.
Yurt içinde üretimi yapılan ve yurt içinde satış yapılması hedeflenen mal ve hizmetlerin maliyetlerindeki artış ve azalışları ölçen istatistiksel verilerdir.
Tüketicilerin aldığı belirli bir mal sepetinin fiyatlarında yaşanan değişimleri ölçen bir nevi istatistiksel göstergedir.
